Uitlijnen staat voor de wijze waarop de tekst van een alinea wordt ingedeeld op een pagina. Ik tekstverwerking software is het mogelijk om verschillende vormen van uitlijning te kiezen, doorgaans om de leesbaarheid te vergroten maar ook om de algehele layout van de pagina te bepalen. Wat is de betekenis van uitlijnen en welke mogelijkheden zijn er om tekst weer te geven op een pagina?
Teksten in het Latijnse alfabet, zoals dit gebruikt wordt in veel westerse landen, worden van links naar rechts geschreven. Op een bladzijde start de tekst meestal aan de linkerzijde, aan het einde van de regel breekt de tekst af en gaat deze verder op de volgende regel. Het eerste karakter van iedere regel wordt uitgelijnd op het eerste karakter van de vorige regel.
Er zijn vier standaard manieren om tekst uit te lijnen:
Deze vormen worden voor zowel geschreven als gedrukte tekst gebruikt, op papier en in digitale documenten. In tegenstelling tot fysieke media is in digitale documenten soms mogelijk om de weergave dynamisch aan te passen. Denk aan websites die worden weergegeven op schermen met afwijkend formaat.
Voor het oog is het prettig als regels op hetzelfde punt beginnen, dit wordt ook wel de kantlijn genoemd. Omdat het nagenoeg onmogelijk is om iedere regel met precies hetzelfde aantal karakters in te vullen zullen regels standaard niet aan de rechterzijde uitgelijnd worden. Als een woord niet meer past op de regel zal deze op de volgende regel worden geplaatst, op de vorige regel blijft in dat geval mogelijk wat lege ruimte over. Om deze lege ruimtes zoveel mogelijk te beperken kan er gebruik worden gemaakt van woordafbreking. Een woord dat bestaat uit meerdere lettergrepen kan met een ‘-‘ teken worden opgedeeld.
Er zijn lettertypes die per karakter een variabele breedte kunnen bezitten, die worden proportioneel genoemd. Er zijn ook lettertypes waarbij ieder karakter exact dezelfde ruimte inneemt, dit worden niet-proportionele of monospaced lettertype genoemd. Een niet-proportioneel lettertype kan uitvulling van tekst eenvoudiger maken omdat een regel met bijvoorbeeld 100 karakters altijd even breed zal zijn, ongeacht het aantal letters of het aantal woorden. Met name in software ontwikkeling wordt gebruik gemaakt van monospaced karakters wat beter overzicht geeft op de inhoud van een pagina. Voor het lezen van langere teksten zijn proportionele lettertypes doorgaans meer geschikt.
Uitgevuld of in het Engels ‘justified’ staat voor teksten waarbij de uitlijning zowel links als rechts plaatsvindt. Omdat niet alle regels van een alinea even lang zullen zijn worden de karakter verdeeld over de beschikbare breedte. Afhankelijk van de uitvulling die toegepast wordt zal dit niet of nauwelijks zichtbaar zijn. Als er te weinig karakters op een regel staan om uitvulling nog leesbaar te houden is het mogelijk om alsnog een deel van de regel leeg te laten. De meeste software pakketten met een uitvulling optie zullen hiervoor een drempel hanteren om uitgerekte tekst te voorkomen.
In DTP software is het vaak mogelijk om de marge op een contour te plaatsen, bijvoorbeeld om een afbeelding heen. Dit is een specifieke vorm van uitlijnen voor esthetische redenen.
