Een alinea is een segment van een tekst dat een eenheid vormt en uit meerdere zinnen bestaat. Alinea’s worden onderscheiden door een lege regel aan de boven- en onderzijde van het segment. Het is niet hetzelfde als een paragraaf, hoewel het Engelse woord ‘paragraph’ wel gebruikt wordt als het Nederlandse woord alinea. Wat is een alinea en hoe wordt dit toegepast in teksten?
In geschreven taal zijn er veel richtlijnen maar weinig regels. Als iemand een pagina vol tekst wil schrijven zonder alinea’s dan is er geen enkele regel die dit ‘verbiedt’. Het is wel te betwijfelen of iemand bereid is de tekst te lezen omdat het lastig kan zijn om een muur van woorden te lezen. In praktijk is de betekenis van een alinea doorgaans een deel van een tekst of hoofdstuk dat bestaat uit meerdere zinnen. Inhoudelijk zal er een samenhang bestaan tussen deze zinnen, mogelijk met een inleiding of een afronding met een conclusie. Als onderdeel van een hoofdstuk wordt een detail belicht dat verband houdt met het geheel.
De voornaamste reden voor een alinea is het opdelen van een groter tekstblok. Dit is visueel prettiger voor het oog, daarnaast kan de inhoud worden opgedeeld in subonderwerpen wat de leesbaarheid en het begrip van de tekst kan verbeteren. Alinea’s kunnen elkaar direct opvolgen waarbij de lege ruimte beperkt is tot de eerste en laatste regel van de omringende alinea’s. Vaak wordt er een lege tussenregel geplaatst omdat de uitlijning kan afwijken afhankelijk van het medium, het lettertype of de schermgrootte.
In tekstverwerkers kan onderscheid worden gemaakt tussen een standaard ‘return’ commando dat het einde van een regel aanduidt en een ‘harde return’ aan het einde van een alinea. Met name bij kopiëren en plakken van tekstblokken binnen applicaties kan de interpretatie van deze returns of enters afwijken.
Ook een enkele zin of zelfs een individueel woord met zowel boven als onder witte ruimte kan als alinea worden aangeduid.
Hoewel in de Engelse taal ‘paragraph’ synoniem staat voor het Nederlandse woord alinea, heeft het Nederlandse woord paragraaf een andere betekenis. Een Nederlandse paragraaf wordt vaak van een nummer of letter voorzien ter aanduiding van een opsomming en kan weer onderverdeeld worden in meerdere alinea’s. Bij boeken wordt ook vaak de term ‘paragrafen’ gebruikt waarbij het weer de functie van alinea inneemt. In de Engelse taal wordt een alinea een ‘section’ genoemd.
Tijdens het uitspreken van een geschreven tekst zal de spreker tussen afzonderlijke alinea’s een korte pauze in acht nemen. Zo is het duidelijk dat het om losse segmenten gaat. Een compleet hoofdstuk zal ingeleid worden met een titel.
Internetpagina’s volgen in principe de algemene richtlijnen die voor gedrukte media van toepassing zijn, toch kunnen ze afwijken. Zo heeft een HTML pagina geen standaard hoogte, dit betekent dat een tekst meerdere pagina’s hoog kan zijn. Dit vereist een goede indeling om de leesbaarheid te waarborgen. Door het gebruik van afwijkende schermformaten of lettertypen kunnen teksten er compleet anders uit komen te zien. Bij alinea gebruik voor webpagina’s wordt vrijwel altijd een volledig lege regel gebruikt om secties van elkaar te onderscheiden.
Bots en crawlers van zoekmachines lezen webpagina’s op een andere wijze dan mensen. Zo zoekt een zoekalgoritme naar specifieke woorden en zinsdelen, ook subkoppen zijn van belang. H2 en H3 tags duiden subkoppen aan en spelen een belangrijke rol in zoekmachine optimalisatie. Daarom worden er regelmatig pagina’s opgemaakt met een subkop en slechts één alinea. Dit kan de vindbaarheid verhogen, de meerwaarde voor de bezoeker is niet altijd een factor om voor deze indeling te kiezen.