Hoor en wederhoor is een praktijk die toegepast wordt in rechtspraak en journalistiek. Bij beweringen over een persoon, groep of organisatie wordt een reactie gevraagd door deze partij. Dit is doorgaans het geval wanneer er een bewering wordt gemaakt zonder onomstotelijk bewijs, door de andere partij te horen kan deze bewering bevestigd of juist tegengesproken worden. Wat is hoor en wederhoor en hoe wordt dit toegepast in de journalistiek?
De hoor en wederhoor betekenis binnen zowel rechtspraak als journalistiek komt uit het Latijn waarin ‘audi alteram partem’ staat voor ‘luister naar de andere zijde’ of ‘laat de andere zijde ook gehoord worden’. Hierbij is het uitgangspunt dat niemand veroordeeld mag worden zonder eerst in de gelegenheid gesteld te worden om te reageren op een verwijt ten opzichte van deze partij. Het behoort tot de basis van rechtspraak en wordt wereldwijd toegepast. Overigens zijn er landen waar een vonnis wel uitgesproken kan worden als de andere partij niet verschijnt op een hoorzitting.
Het automerk Audi is vernoemd naar deze Latijnse uitspraak toen August Horch zijn eigen naam niet mocht gebruiken voor zijn nieuwe automerk. Zijn vorige werkgever had de rechten om de merknaam ‘Horch’ te gebruiken terwijl het in feit zijn eigennaam was. De zoon van een zakenpartner studeerde Latijn en kwam met de Latijnse uitspraak op de proppen. ‘Horch’ kan ‘horen’ betekenen, wat dichtbij het Latijnse woord ‘audi’ lag in betekenis. De oprichters van de autofabrikant besloten gezamenlijk dit woord als merknaam te gebruiken.
In de journalistiek heeft hoor en wederhoor dezelfde betekenis, de partij waarover wordt gesproken heeft het recht om te reageren op beweringen die gemaakt worden over deze persoon, groep of organisatie. Deze reactie zal (in verkorte vorm) deel uitmaken van de publicatie. In veel gevallen betreft het beweringen die niet altijd onderbouwd kunnen worden met feiten en vaak een negatieve lading hebben. Hoor en wederhoor maakt onderdeel uit van de onderzoeksjournalistiek en is niet van toepassing op alle journalistieke vormen.
In principe kan iedereen zich journalist noemen zolang ze artikelen publiceren. Met name door de laagdrempelige verspreiding van informatie via internet zijn er veel nieuwe journalisten bijgekomen die geen opleiding in dit vak hebben genoten en mogelijk niet volgens dezelfde principes hun werk uitvoeren als traditioneel geschoolde journalisten. Het is geen beschermd beroep, in principe kan iedereen die een inkomen verdient met journalistiek zichzelf journalist noemen. Dit kan variëren van onderzoeksjournalisten die werken voor een krant tot bloggers die zelfstandig een blog publiceren online.
Er hoeft niet voor alle soorten publicaties hoor en wederhoor toegepast te worden. Zo zijn columns, commentaren en recensies uitgesloten van deze verplichting omdat ze hoofdzakelijk opiniërend zijn, waarbij inspraak van de partij waar het artikel over gaat niet van belang is. De grenzen zijn niet altijd duidelijk te trekken, met name op nieuwsblogs die zichzelf onderscheiden door een duidelijk standpunt in te nemen. De Amerikaanse nieuwszender Fox News maakt bijvoorbeeld onderscheid tussen nieuwsuitzendingen en opinie programma’s, een onderscheid dat voor de kijker vaak lastig te maken valt omdat de presentatie van de programma’s sterk overeenkomen. Door een publicatie als opinie te presenteren is er meer vrijheid om een eenzijdig beeld uit te dragen zonder feitelijke onderbouwing of weerwoord.
Overigens kan hoor en wederhoor juist gebruikt worden om het oorspronkelijke verhaal kracht bij te zetten, door context te geven aan de publicatie of door de informatie uit zijn verband te rukken.
Hoor en wederhoor wordt toegepast in zowel rechtspraak als in de journalistiek, soms komen deze twee werelden samen als een partij beweert niet gehoord te zijn in een publicatie. Zo moest omroep TROS in 2004 het bedrag van 325.000 euro betalen aan een hondenkennel na een reportage over malafide hondenhandelaren. In 2016 zou Ryanair een zaak tegen de KRO verliezen omdat de journalisten wel degelijk wederhoor hadden toegepast. Dat het weerwoord niet integraal of kritiekloos werd overgenomen deed niet ter zake. Er kan daarmee een risico bestaan dat een reactie juist het tegenovergestelde effect heeft, daarom zijn er personen en organisaties die standaard ‘geen commentaar’ als enige reactie geven.
