Retoucheren staat voor het bewerken van een afbeelding zoals een foto om fouten te verwijderen of om wijzigingen aan te brengen vanuit esthetische overwegingen. Voorheen werd dit met de hand gedaan, nu vindt het werk meestal plaats met behulp van computersoftware. Wat is retoucheren en wanneer wordt het manipuleren van informatie?
Een vlekje op een foto door vuil op de lens. Een schilderwerk van eeuwen geleden dat tijdens transport werd beschadigd. Ook een designer kledingstuk waar een naad niet goed zit kan verbeterd worden door deze te retoucheren. Doorgaans betreft het aanpassingen die niet merkbaar zijn voor een toeschouwer die niet bekend is met het origineel. Cecilia Giménez bleek in 2012 niet bepaald opgewassen tegen de uitdaging om een fresco van Jezus te retoucheren. Haar werk werd daardoor een online meme.
Voorheen werden foto’s bewerkt met knippen, plakken, verf en stiften. Software zoals Photoshop heeft retoucheren niet alleen eenvoudiger gemaakt maar ook non-destructief. Het origineel blijft behouden wat meer mogelijkheden biedt om afbeeldingen te bewerken. Er is wel kritiek op de mate van beeldbewerking die in het digitale tijdperk plaatsvindt. Er zijn ook apps die realtime retoucheren op live video mogelijk maken.
Er is geen harde grens te trekken tussen het retoucheren van een afbeelding en manipulatie. Het meest eenvoudige onderscheid is de intentie van de bewerking en de betekenis van het resultaat. Als iemand een paar vlekjes verwijderd van een foto om zo het mooiste resultaat te bereiken dan zal dit als retoucheren worden gezien. Als een gezicht wordt bewerkt om bijvoorbeeld sproeten of moedervlekken te verwijderen dan kan dit als manipulatie gezien worden, tenzij duidelijk wordt aangegeven dat het een bewerkte foto betreft. Als er significante wijzigingen worden aangebracht in een afbeelding zoals het verhullen of verwijderen van cruciale elementen dan kan men spreken van beeldmanipulatie. Zo zijn er meerdere foto’s bekend uit het regime van Stalin waar dissidenten uit groepsfoto’s werden verwijderd.
James Fridman vergaarde veel bekendheid op social media als ‘de verkeerde persoon om hulp te vragen’. Als mensen vragen om een foto aan te passen neemt hij de opdracht dermate letterlijk dat het resultaat meer lachwekkend dan behulpzaam is. Naast humor verweeft Fridman ook een satirische boodschap in zijn werk.
