Ramsj is van origine een Jiddisch woord dat voor ‘ongeregeld goed’ of ‘rommel’ staat. In Nederland wordt deze term gebruikt voor boeken die niet goed verkopen en daardoor ver onder de standaard prijs verkocht worden. In tegenstelling tot andere sectoren is de markt voor boeken in Nederland gereguleerd waardoor uitverkoop van boeken niet zomaar is toegestaan. Wat is ramsj en hoe kunnen uitgevers of auteurs verdienen aan de verkoop van boeken?
De betekenis van ramsj is ‘rommel’, in de definitie uit 1918 wordt dit niet direct gekoppeld aan de verkoop van boeken. Nu staat het exclusief voor partijen boeken die door de uitgever tegen sterk gereduceerde prijzen verkocht worden. Het gaat om nieuwe exemplaren, tweedehands boeken en antiquairs vallen niet onder dit begrip.
De meest bekende ramsj in Nederland en België is waarschijnlijk De Slegte. De eerste winkel werd aan het begin van de twintigste eeuw opgericht en heeft nu meerdere filialen en een webshop. In eerste instantie verkocht Jan de Slegte alleen tweedehands boeken en leende hij boeken uit, later zouden er steeds meer nieuwe exemplaren van boeken verkocht worden waarmee het deels een ramsj betreft. De winkel gebruikt de verkoop van minder populaire titels als onderscheidend kenmerk ten opzichte van reguliere boekhandels. Zo geven ze aan dat de top tien bestsellers hier niet te vinden zijn. In plaats daarvan verkopen ze minder bekende titels tegen aanzienlijke goedkopere prijzen dan de standaard verkoopprijs. Naast fysieke boeken worden er ook e-books verkocht in de webshop.
Het e-commerce platform Amazon begon ooit als online boekhandel. Door verkoop via internet kon vraag en aanbod beter bij elkaar worden gebracht. Fysieke boeken werden nationaal en internationaal verzonden naar klanten. Deze online handel heeft een grote impact gehad op de omzet van reguliere boekwinkels alsmede het ramsj concept. Bol.com is de grootste Nederlandse concurrent voor Amazon.
De diversiteit van boeken is enorm toegenomen met steeds meer niche titels waarvan het aantal verkopen op voorhand lastig in te schatten valt. Het ‘collectieve bewustzijn’ is versnipperd geraakt en interesses lopen meer uiteen. Dit geldt ook voor romans en andere literaire werken. Er zijn alternatieven gekomen voor de traditionele ramsj zoals deze twee voorbeelden:
In plaats van fysieke kopieën te maken kan een enkel e-book ongelimiteerd worden gedownload. De lagere publicatie kosten betekent in veel gevallen ook een lagere verkoopprijs in vergelijking met hetzelfde boek op papier. Daarnaast is het ook een ecologisch meer verantwoorde wijze om boeken te verspreiden. Als distributie model kan worden gekozen voor individuele titels kopen of via een abonnement onbeperkt boeken lezen binnen de contractperiode.
De Kobo e-reader is een voorbeeld van een digitaal boek waarop duizenden boeken opgeslagen kunnen worden. Zo kan de lezer veel meer titels meenemen tijdens reizen naar verre oorden om maar een voordeel te noemen.
Vraag en aanbod wordt perfect op elkaar afgestemd bij een print-on-demand systeem. Een boek wordt als fysiek exemplaar aangeboden, het drukken vindt plaats op het moment dat er een verkoop plaatsvindt. In feite gaat het hier om printen, niet drukken. Dit kan van invloed zijn op de kwaliteit van het drukwerk. Met moderne printers is het mogelijk om hoogwaardige prints te maken. De kosten per exemplaar liggen hoger maar er is geen risico op restant voorraad.
Auteurs die hun werk in eigen beheer publiceren maken regelmatig gebruik van de print-on-demand methode omdat er geen opstartkosten zijn. Ook is er geen opslag of beheer nodig. 24bookprint is een online aanbieder van dit soort boeken op bestelling.
Een ander alternatief voor de ramsj is het uit de handel nemen en vernietigen van boeken. Op deze wijze wordt er een schaarsheid gecreëerd waardoor de oorspronkelijke prijs behouden kan blijven. Dit is een controversiële methode, voor auteurs kan het betekenen dat ze meer inkomsten behalen door royalties op hun werk.
Een nadeel van goedkoop dumpen van boeken is dat er geen royalties worden uitbetaald aan auteurs op deze exemplaren. Dit is voor een deel de reden dat er in Nederland een standaard boekenprijs van toepassing is die buiten de wet op prijsafspraken valt. Populaire auteurs ‘sponsoren’ minder populaire collega’s om de diversiteit van literaire werken en andere geschriften te waarborgen.
