Kijkcijfer is een berekening waarbij een schatting wordt gemaakt van het aantal personen die een televisieprogramma hebben bekeken, op basis van een steekproef onder een aantal proefpersonen. Kijkcijfers op televisie zijn dus geen absolute cijfers, een feit dat regelmatig tot discussie heeft geleid. Op internet worden andere methoden gebruikt waarbij wel absolute aantallen geteld worden, hoewel ook hier de betrouwbaarheid niet volledig te garanderen valt. Wat is een kijkcijfer en hoe wordt dit berekend?
De eerste vorm van kijkcijfer meting dateert uit de jaren zestig van de twintigste eeuw. In 1973 zou de Nielsen organisatie dagelijks kijkcijfers beschikbaar maken op basis van de Storage Instantaneous Audimeter, een geautomatiseerd systeem dat kon registreren naar welk televisieprogramma een huishouden had gekeken. In die tijd waren in Amerika ongeveer 1700 huishoudens uitgerust met deze meetapparatuur. De resultaten zouden een beeld geven van het aantal kijkers dat een televisieprogramma wist te generen.
Voor de meting van kijkcijfers waren er al metingen van radioprogramma’s. In 1942 zou IBOPE de eerste dienst zijn die luistercijfers in kaart bracht vanuit São Paulo. Dit systeem werkte op basis van een dagboek waar proefpersonen zelf noteerden op welk moment ze naar een zender luisterde. Hoewel dit een idee gaf van het aantal luisteraars was deze meting niet volledig betrouwbaar. Niet alleen konden participanten verkeerde notities maken, het was ook mogelijk om foutieve informatie in te voeren. Een dergelijk manueel systeem werd ook gebruikt naast het geautomatiseerde systeem, in 1973 zouden ongeveer 850 huishoudens op deze wijze verslag doen.
Het geautomatiseerde Nielsen systeem werkte op basis van onhoorbare signalen die opgepikt werden door een microfoon. Met de opkomst van satelliettelevisie en andere broadcast vormen werd de wijze waarop het kijkcijfer bepaald kon worden aanzienlijk complexer. De overgang naar digitale televisie en het gebruik van settop boxen zou meting en analyse juist weer eenvoudiger maken. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden tussen live kijken en video on demand.
Hoewel kijkcijfer onderzoeksbureau’s zelf aangeven dat de samenstelling van het testpubliek overeenkomt met de samenleving als geheel kan dit niet gegarandeerd worden. Zo zullen personen die erg gesteld zijn op hun privacy niet participeren in deze vorm van kijkcijfer meting. Daarnaast waren er voor de tijd van live streaming video veel allochtonen die via een schotel naar satellietuitzendingen keken, ook deze groepen lijken ondervertegenwoordigd te zijn in de kijkcijfers. Als het testpanel geen representatieve afspiegeling van de maatschappij is kan de populariteit van televisieprogramma’s in de meting uit de pas lopen met de werkelijkheid. Naast het belang van kijkcijfers voor adverteerders heeft het ook invloed op publieke zenders die (deels) door de staat gefinancierd worden. De opkomst van streaming video heeft de beperkingen van traditionele meting blootgesteld.
Welke betekenis aan kijkcijfer verbonden kan worden is dus een punt van discussie, dat views online meer betrouwbaar zijn wordt algemeen geaccepteerd als waarheid. Toch zijn ook hier kanttekeningen te plaatsen. Op kanalen als YouTube zijn het met name de gaming streamers die hoge aantallen kijkminuten realiseren. Deze content creators zijn doorgaans bezig met kwantiteit en niet altijd met kwaliteit. Daarnaast moet er onderscheid gemaakt worden tussen het totale aantal views en unieke personen. Zo zijn met name kanalen gericht op kinderen erg populair, deze doelgroep kijkt vaak meerdere keren dezelfde video. Honderd miljoen views betekent niet automatisch honderd miljoen unieke kijkers.
De laatste aflevering van “Zondag met Lubach” werd volgens de kijkcijfers door 2.298.000 miljoen personen bekeken, wat voor dit programma een record was. Online wordt dit programma in segmenten opgedeeld waarbij het hoofdsegment slechts rond een half miljoen views wist te realiseren op YouTube.
De eerste aflevering van serie zes werd volgens de kijkcijfers door 627.000 mensen bekeken. Een segment uit deze aflevering genaamd “The Netherlands Second” leverde in enkele dagen vijftig miljoen views op via YouTube. Deze clip was in de Engelse taal en verwees naar uitspraken van Donald Trump, het bereik lag in dit geval veel hoger dan de televisie-uitzending met dit segment. Dit wordt ook wel een ‘viral video’ genoemd.
Het succes van influencers en internet beroemdheden wordt doorgaans gemeten in views, volgers, likes en trending status. In tegenstelling tot broadcast media kunnen deze content creators soms zeer populair zijn in een (relatief) kleine niche en totaal onbekend bij het grote publiek. Dit, in combinatie met video on demand, heeft het media landschap versnipperd.
