Freelunch is een korte versie van “There ain’t no such thing as a free lunch”, wat ook weer afgekort kan worden tot TANSTAAFL, TINSTAAFL en TNSTAAFL. Het betekent in basis dat gratis niet bestaat, en dat er ook zonder financiële compensatie toch een tegenprestatie van toepassing is. Wat is Freelunch en wanneer is ‘gratis’ niet zonder kosten?
De oorspronkelijke betekenis van Freelunch komt uit de jaren dertig van de twintigste eeuw. Cafés boden een gratis lunch aan voor klanten, met als doel meer omzet te genereren in de verkoop van drankjes. De huidige populariteit van de term komt van auteur Robert Heinlein, die de volledige term en bijbehorende afkorting gebruikte in de Science Fiction roman “The Moon Is a Harsh Mistress” uit 1966. Economist Milton Friedman gebruikte de term ook in zijn boek uit 1975. Met name in commercie en marketing wordt het concept van de Free Lunch vaak besproken en toegepast.
Kort na de introductie van de Freelunch kwam er al kritiek op het gebruik van het woord ‘gratis’. In de jaren dertig en veertig van de twintigste eeuw werd regelmatig gewaarschuwd voor ‘gratis’ weggevertjes die bedoeld waren om de klant juist meer te laten uitgeven dan gepland. In een Liberiaans Wetenschappelijk model wordt juist wél gepropageerd dat gratis bestaat, want het heelal is een ‘gesloten’ systeem waarin elementen nooit volledig verloren gaan, maar altijd geconverteerd worden tot andere elementen.
Het is bekend dat bedrijven als Google en Facebook data van gebruikers verkopen aan derde partijen. Een gratis account voor consumenten betekent het overdragen van mogelijk privacygevoelige informatie. Zo kan een product of dienst dat op het eerste gezicht ‘gratis’ lijkt toch betaald zijn, al is het met waardevolle informatie in plaats van geld te betalen. Dit standpunt wordt regelmatig gebruikt door Apple om de hogere prijzen voor producten en diensten te verantwoorden ten opzichte van ‘gratis’ concurrenten als Google.
