Een citaat is een letterlijke herpublicatie of hervertelling van een uitspraak die een ander persoon oorspronkelijk geuit heeft. Dit kan een opmerking zijn van een persoon of een fragment uit een artistiek werk. Het is van belang om aan te geven wanneer er sprake is van citeren om auteursrechtelijke problemen te voorkomen. Wat is citaat en hoe verschilt dit met parafraseren en plagiaat?
Als een uitspraak tussen aanhalingstekens staat, dan zal het een citaat zijn. Bijvoorbeeld “ieder verhaal eindigt gelukkig als je maar vroeg genoeg ophoudt”, een citaat van auteur Annie M.G. Schmidt. In het Engels wordt citaat een quote genoemd.
Als iemand verwijst naar een uitspraak van iemand anders maar niet de letterlijke bewoordingen gebruikt, dan wordt dit parafraseren genoemd. De strekking van de boodschap blijft gelijk maar de woordkeuze is anders. De reden hiervoor kan zijn dat de persoon zich niet exact kan herinneren wat het oorspronkelijke citaat moet zijn, het is ook mogelijk dat het een creatieve interpretatie betreft of dat de uitspraak in een andere context wordt geplaatst.
Binnen het citaatrecht is het toegestaan om fragmenten van voorgaande publicaties te citeren mits dit in beperkte kwantiteit is met attributie. Als dit niet het geval is dan is er sprake van plagiaat, een vorm van artistieke diefstal. In 2021 werd de auteur van een kookboek beticht van plagiaat. Niet zozeer vanwege de recepten, die ondertussen zo wijdverspreid zijn dat ze tot het publieke domein behoren, maar de persoonlijke fragmenten in het boek. Zo schreef ze over herinneringen aan haar familie die opvallend veel leken op de ervaringen van een auteur die een ander kookboek had geschreven.
“Good artists borrow, great artists steal”. Ofwel goede artiesten baseren hun werk op die van anderen maar de beste artiesten stelen hun ideeën. Dit citaat wordt toegeschreven aan Pablo Picasso, het is alleen niet zeker of hij de eerste was en of het citaat eigenlijk juist is. Steve Jobs maakte gebruik van dit citaat met verwijzing naar Picasso, waarschijnlijk is het echter een parafrase. En Igor Stravinsky zou een dergelijk sentiment al eerder hebben uitgesproken waarmee het citaat van Picasso een nieuwe dimensie krijgt omdat het wellicht plagiaat betreft.
